Lynx

Eerste fotobewijs van lynx in België!

Al jaren wordt er gespeculeerd over de terugkeer van de lynx naar België. De lynx is de grootste Europese katachtige; een flink uit de kluiten gewassen ‘poes’, formaat herdershond, met maar een zeer korte staart en met kenmerkende pluimpjes op de oren.

De lynx heeft lange, brede poten, waarmee hij goed over sneeuw kan lopen. In het verleden verging het de lynx zoals de wolf: uitgeroeid door de mens, met alle middelen. Het dier ontbrak bijna twee eeuwen in onze natuur.


Het spook van het bos

Al sinds vele jaren zijn er opnieuw zichtwaarnemingen van lynxen in België, maar nooit konden die echt geverifieerd worden. Niet voor niets wordt de lynx ook wel ‘het spook van het bos’ genoemd: dit dier is moeilijker te spotten en op camera vast te leggen dan eender welk ander dier.

Maar nu is het geluk: op 27 augustus 2020 maakte Maarten Cuvelier, vrijwilliger bij Landschap vzw en Welkom Wolf, met een (onbemande) wildcamera een prachtige foto van een lynx in de Semoisvallei. Meer details over de exacte locatie worden bewust niet gegeven. Landschap vzw en Welkom Wolf verwittigden de wetenschappers van INBO en meteen ook de Waalse collega’s van Réseau Loup, het meldpunt voor grote predatoren in Wallonië.


Eerste staalhard bewijs van lynx in België

Uit de contacten met Réseau Loup bleek dat het netwerk al sinds eind februari van dit jaar niet-verifieerbare waarnemingen ontving uit dezelfde regio, zelfs met foto’s, maar die waren net dat tikkeltje te onduidelijk om 100% zekerheid te verschaffen. Maar de nieuwe lynx-foto van 27 augustus 2020 neemt alle twijfels weg: geen wazige zwart-wit foto zoals we die van wildcamera’s gewend zijn, maar een prachtige kleurenfoto van een lynx op een wildwissel in het bos.

Ruim vijfentwintig (25!) jaar na de eerste meldingen van lynx in de Ardennen is er nu eindelijk onomstotelijk bewijs van haar aanwezigheid daar. Hoe lang de lynx al in de Ardennen voorkomt, blijft een vraagteken. Vanaf 1990 waren er regelmatig zware vermoedens over de aanwezigheid van lynx in de Voerstreek en in de Hoge Venen, maar de aanwezigheid daar was wellicht niet permanent en de waarnemingen doofden uit rond 2007.

Met een eerste registratie van dit nieuwe exemplaar eind februari en opnieuw één eind augustus, mag redelijkerwijze worden uitgegaan van een gevestigd territorium. Lynxen leven het grootste deel van het jaar solitair en gebruiken territoria die 100 tot 1.000 vierkante kilometer groot zijn, gemiddeld dus pakweg 50.000 hectare. De territoriumgrootte is vergelijkbaar met die van wolven of overtreft die zelfs, maar in tegenstelling tot wolven zijn lynxen eenzaten. Vrouwtjes ontmoeten de mannetjes alleen maar om te paren; voor de opvoeding van de jongen zorgen ze in hun eentje.


Mobieler dan gedacht

Veel beter nog dan de wolf, weet de lynx haar aanwezigheid verborgen te houden voor de mens. Binnen haar territorium is de lynx nochtans zeer mobiel en legt ze grote afstanden af. Ook een zwervende jongvolwassen lynx, op zoek naar een eigen territorium, is bijzonder mobiel en kan zeer goed onder de radar blijven. Recent bleek uit Duits onderzoek dat gezenderde lynxen zich over een afstand van 350 kilometer hadden verplaatst in amper een maand tijd, onder meer van het Pfälzerwald in Duitsland naar de Vogezen in Frankrijk. Daarbij overwonnen verschillende lynxen allerhande barrières zoals snelwegen, rivieren en kanalen, zoals dat ook van zwervende wolven bekend is. Nieuwe gebieden in Europa worden veroverd in etappes, met grote boscomplexen als belangrijke stapstenen.


100% wild én een blijvertje

Rekening houdend met de continuïteit en de frequentie van allerhande niet-verifieerbare waarnemingen van lynx in de Ardennen gedurende de laatste jaren, gaan Réseau Loup en Landschap vzw – beheerder van het meldpunt Welkom Wolf – er van uit dat de aanwezigheid van deze superkat veel pertinenter is dan zomaar een toevallige korte passage. Het is zeker niet uit te sluiten dat de lynx als soort al jarenlang in de Ardennen aanwezig is of er minstens met enige regelmaat op bezoek is. Haar aanwezigheid in België is mogelijk een uitvloeisel van recente of zelfs oudere herintroductieprojecten in Duitsland, waar naar schatting al opnieuw 140 lynxen voorkomen. Maar deze lynx of haar voorouders kunnen net zo goed ook uit Frankrijk komen, want ook daar leeft een populatie die het resultaat is van herintroductie.

De gefotografeerde, niet-gezenderde lynx van de Semoisvallei zou een nakomeling kunnen zijn van Duitse lynxen die geherintroduceerd werden in de Eifel – inmiddels alweer jaren geleden – of in het Pfälzerwald sinds 2016. In de nabije Eifel wordt de herintroductie als weinig succesvol beschouwd, maar het Pfälzerwald ligt uiteindelijk ook maar 200 kilometer verwijderd van de Semoisvallei, en daar is na de herintroductie van in totaal 20 lynxen – de helft uit de Karpaten, de helft uit de Jura – al succesvolle voortplanting vastgesteld.

In ieder geval is het individu van de Semoisvallei zelf geen recent onderdeel van dat herintroductieproject, want alle geherintroduceerde lynxen in het Pfâlzerwald dragen een zender die pas na 1 à 2 jaar afvalt; de migratie van deze lynx of haar voorouders tot in ons land is dus in ieder geval 100% natuurlijk. Oorsprong onbekend.

Wetenschappers van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), evenals Zwitserse, Franse en Duitse specialisten hebben de foto van de Belgische lynx inmiddels al beoordeeld en zijn er zeker van dat het om een volwassen exemplaar gaat, volledig wild en in uitstekende conditie.


Drie foto’s in drie maanden

Foto: Billy Herman
 
"De lynx van den ALDI", zo zou je het nieuwe beeld kunnen omschrijven dat Billy Herman, CEO van Starling natuurreizen en vrijwilliger bij Landschap vzw (Welkom Wolf / Welkom Lynx) kon maken van een lynx in de Semoisvallei op 2 november 2020​.
 
Sinds Réseau Loup en Welkom Wolf, meldpunten voor grote predatoren, in augustus beelden vrijgaven van een lynx in de Semoisvallei – de eerste in België – zijn natuurliefhebbers extra alert wanneer ze gaan wandelen in Wallonië. De voorbije maanden ontving het meldpunt welkomlynx.be verschillende interessante zichtwaarnemingen door vakantiegangers in de Ardennen.
 
Toen Billy Herman, reisorganisator en gepassioneerd wildlifespotter zijn wildcamera's in de Semoisvallei controleerde, vond hij tussen de duizenden beelden van wasberen, edelherten, vossen, wilde zwijnen en ander wild zowaar ook enkele beelden van een Europese lynx. De camera's hingen natuurlijk niet zomaar in de Semoisvallei, maar waren daar geplaatst in de hoop meer te weten te komen over het territorium van de lynx die in augustus al in beeld werd gebracht. Leeft het dier daar helemaal alleen, of zouden er meerdere dieren in de Semoisvallei aanwezig zijn?
 
Om dat uit te zoeken, werden zeer bescheiden middelen ingezet: enkele wildcamera's 'state of the art', en daarnaast een set uit de promofolder van ALDI. Het grappige is dat uitgerekend één van de camera's van ALDI uiteindelijk de klus klaarde.
 
Onmiddellijk werd contact gezocht met Réseau Loup, het Waals meldpunt voor grote predatoren. Blijkt dat ook Réseau Loup intussen nieuwe beelden van de lynx heeft ontvangen, uit de maand oktober. De beelden van Réseau Loup zijn nog duidelijker dan die van Landschap vzw, want gemaakt in daglicht en met een echt fototoestel, dus niet met een onbemande wildcamera. Uit een vergelijking van de beelden van Réseau Loup enerzijds en die van Billy Herman / Welkom Lynx anderzijds, blijkt duidelijk dat het om hetzelfde dier gaat.
 
Ook de medewerkers van INBO hebben zich over de beelden gebogen en bevestigen de match tussen de beelden van oktober en die van november. Lynxen hebben een uniek vlekkenpatroon waardoor ze individueel herkenbaar zijn als je ze vanuit de juiste hoek weet te fotograferen. Of er ook een match is met de lynx die in augustus werd ‘geflitst,’ kan niet worden afgeleid uit de beelden.
 
Met 100% zekere waarnemingen uit februari, augustus, oktober en november 2020 wordt één ding alvast duidelijk: de lynx is ​echt wel ​in de Semoisvallei gevestigd, het gaat hier niet om toevallige passanten. Voorlopig is er geen bewijs dat er meer dan één dier aanwezig zou zijn, maar deze ene lynx heeft alvast zijn 'vingerafdrukken' prijsgegeven. De unieke tekening in de vacht wordt nu vergeleken met die van gekende lynxen uit de buurlanden. Mogelijk komen we zo meer te weten over de herkomst van de eerste Belgische lynx (of althans de eerste die zich liet strikken).
 
Mei 2021: nieuw bewijs!
 
Op 24 mei 2021 leveren vrijwilligers Wouter, Eva en Jorn nieuw bewijs van de aanwezigheid van een lynx in de Semoisvallei. In een video die te zien is op de Facebookpagina van Welkom Wolf / Welkom Lynx zie je hoe 's avonds een das door het bos loopt en hoe meteen daarna een lynx in beeld verschijnt. Jawel, de superkat is nu al meer dan een jaar in het gebied aanwezig!

Blij met de lynx!

Of we blij moeten zijn met de lynx? Natuurlijk! De lynx is een echte toppredator die absoluut zijn plaats heeft in ons ecosysteem. Net als de wolf was deze superpoes in vroeger eeuwen een vaste bewoner van ons land. Toppredatoren zorgen voor een natuurlijk evenwicht en bovendien houden ze hun prooidierpopulaties in topconditie.

De lynx jaagt vanuit een hinderlaag. Op zijn menu staan knaagdieren, haasachtigen en hoefdieren. Reeën zijn een favoriete prooi, maar ook edelherten, damherten, wilde zwijnen en moeflons kunnen maar beter uitkijken als er een lynx in de buurt is. Voor mensen is de lynx ongevaarlijk, maar het omgekeerde is helaas niet het geval. Daarom zal de lynx mensen mijden als de pest en zijn waarnemingen van dit dier ook zo zeldzaam.

Welkomlynx.be

Jaren geleden heeft Landschap vzw de terugkeer van de lynx voorspeld. De website www.welkomlynx.be linkt voorlopig nog naar Landschap vzw en Welkom Wolf, maar misschien is het tijd voor een aparte voorlichtingswebsite.

Alle waarnemingen van lynx, ook onzekere, zijn welkom op www.welkomlynx.be

 

Foto's

Copyright © 2012 Landschap VZW - Site by Bart Heirweg